تأملی در ساختار تمثیلی طلسم حیرت بیدل دهلوی

طلسم حیرت یکی از مثنوی‏‌هایبدیع عبدالقادر بیدل دهلوی (1133هـ.ق – 1054هـ.ق) است. بیدل ­در این اثر، در قالب مثنوی و فرم روایی خاص و با زبان تمثیلی– رمزی، به رمزگشایی «طلسم حیرتِ انسان» به‏منزله هستیِ جامع می‏پردازد، تا از رهگذر رمزگشایی این طلسم حیرت­آفرین، به گنج ِمخفیّ حق راه یابد. بیدل به شیوه­ای بدیع، به سبک سینمای فانتزیبا نگاهی ماکروسکوپی، به بزرگ­نماییِ کیهانی ِ­پیکر انسان می­پردازد و مخاطب را در این سفر روحانی - که سیری است در کالبد بشری به مثابه­ المثنّایِ جهان­ کبیر - با خود همراه می‏کند تا با حرکت از جزئی به کلّی و از کثرت به وحدت و فرارَوی از تقابل­هایِ دوگانه، وانماید که "به خودشناسی ما، ختم شد خدادانی". بیدل در این ­داستان تمثیلی، نشان می­دهد که ساختار کلّ جهان با همه جزئیات پیچیده­اش، به‏صورت مینیاتوری ظریف و به­گونه­ای تناظری و آئینه­گون در انسان بازتاب یافته ­است. در این­ تحقیق با رهیافتی تطبیقی به قصد جست وجوی آبشخورهای فلسفی- عرفانی بیدل در متون هندی و عرفان اسلامی، ضمن برجسته‏سازی مفاهیم بنیادینِ طلسم، نیرنگ، حیرت و مایا، به طرح روایی و ساخت تمثیلی این مثنوی پرداخته‏ایم.